Μιχαήλ Χ. Νικητάκος

Η περιοδοντιτιδα και πως θα την αποτρεψετε...

Με τον όρο περιοδόντιο εννοούμε το σύνολο των ιστών που περιβάλλουν ένα δόντι. Οι ιστοί αυτοί είναι τα ούλα, το οστούν της φατνιακής απόφυσης μέσα στο οποίο εγγομφώνονται τα δόντια, οι ίνες του περιρριζίου και η αστεΪνη της ρίζας του δοντιού. Οι νόσοι των περιοδοντικών ιστών είναι η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα. Πρόκειται για φλεγμονές των περιοδοντικών ιστών που προκαλούνται από τη δραστηριότητα των μικροβίων που συμμετέχουν στον σχηματισμό της οδοντικής μικροβιακής πλάκας. Τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας παράγουν προϊόντα τοξικά για τους ιστούς, τα οποία εκτός της ιστικής καταστροφής προκαλούν και την ανοσολογική απάντηση του οργανισμού, με αποτέλεσμα τη δημιουργία φλεγμονής έντασης ανάλογης με τη λοιμογόνο δράση τους.

Ως οδοντική μικροβιακή πλάκα ορίζεται η μαλακή μη ενασβεστιωμένη συγκέντρωση μικροοργανισμών και των προϊόντων τους που είναι σταθερά προσκολλημένη στις οδοντικές επιφάνειες. Η πέτρα δημιουργείται από την καθίζηση αλάτων στην οδοντική πλάκα και διακρίνεται σε υπερουλική και υποουλική. Κύρια αίτια εμφάνισης των φλεγμονών αυτών είναι η πλημμελής άσκηση της στοματικής υγιεινής. Ως επιβαρυντικοί παράγοντες θεωρούνται το κάπνισμα, η γενετική προδιάθεση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το άγχος, νοσήματα που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό, αιματολογικά προβλήματα, ορμονικές διαταραχές, κακότεχνες προσθετικές αποκαταστάσεις και σφραγίσματα, καθώς και η λήψη φαρμάκων. Τα χαρακτηριστικά του υγιούς περιοδοντίου είναι το ανοιχτό ρόδινο χρώμα, η συμπαγής σύσταση, το σαφές περίγραμμα, η απουσία αιμορραγίας και πρηξίματος, η απουσία θυλάκων και κινητικότητας δοντιών, καθώς και η απουσία απώλειας οστικής μάζας.

Χαρακτηριστικα των νοσων του περιοδοντιου

Οι νόσοι των περιοδοντικών ιστών που οφείλονται στη συγκέντρωση μικροβιακής πλάκας και στην πέτρα, όπως προαναφέρθηκε, είναι η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα, Τα χαρακτηριστικά της ουλίτιδας είναι η ερυθρότητα και η διόγκωση των μεσοδόντιων θηλών των ούλων, καθώς και η αιμορραγία, είτε μετά από μηχανικό ερέθισμα είτε αυτόματα. Η περιοδοντίτιδα εκτός από τα παραπάνω, χαρακτηρίζεται κυρίως από την ύπαρξη θυλάκων, την απώλεια οστού και την κινητικότητα των δοντιών, Μπορεί επιπλέον να παρατηρηθεί κακοσμία του στόματος. Συνήθως δεν παρατηρείται πόνος και οι ασθενείς αναζητούν θεραπεία για όλα τα παραπάνω πολλές φορές και καθυστερημένα. Ο πόνος και η εκροή πύου είναι πιο συχνά στην περίπτωση του περιοδοντικού αποστήματος. Η διαφορά των δύο αυτών νόσων είναι ότι η ουλίτιδα είναι αναστρέψιμη, σε αντίθεση με την περιοδοντίτιδα που όταν συμβεί απώλεια οστού, αυτό δεν αναπλάθεται. Στην θεραπεία της περιοδοντίτιδας στόχος είναι η διακοπή της εξέλιξης της νόσου και η σταθεροποίηση της περιοδοντικής κατάστασης του ασθενούς. Στην ουλίτιδα, από την άλλη, αν γίνει η κατάλληλη θεραπεία οι ιστοί επιστρέφουν στην αρχική τους κατάσταση. Η περιοδοντίτιδα κατά μια έννοια αποτελεί εξέλιξη της ουλίτιδας, Δεν καταλήγουν όμως όλες οι ουλίτιδες σε περιοδοντίτιδες. Είναι πολύ πιθανό όμως η ουλίτιδα που δεν θα θεραπευτεί να εξελιχθεί σε περιοδοντίτιδα. Η φλεγμονή χρονίζει και προκαλεί βλάβη των ιστών όλο και πιο βαθιά, με συνέπεια τη βάθυνση της ουλοδοντικής σχισμής που ονομάζεται θύλακας. Σιγά σιγά προκαλείται απορρόφηση του φατνιακού οστού, που μπορεί να οδηγήσει προοδευτικά σε εμφάνιση κινητικότητας των δοντιών ή ακόμα και σε απώλεια δοντιών, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως.

Προδιαθεση στα διαβητικα ατομα

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια αγγειακή νόσος όπου παρατηρείται ανώμαλη αύξηση του σακχάρου του αίματος. Η αύξηση αυτή οφείλεται σε μερική ή ολική έλλειψη ινσουλίνης. Παρατηρούνται επίσης διαταραχές στο ισοζύγιο ύδατος και ηλεκτρολυτών, καθώς και στον μεταβολισμό των λιπιδίων και των πρωτεϊνών. Προσβάλλονται τα αρτηρίδια, τα φλεβίδια και τα τριχοειδή και οι μεταβολές παρατηρούνται κυρίως στα ούλα, στα μάτια και στα νεφρά. Οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη παρουσιάζουν υπερβολική φλεγμονώδη αντίδραση, μειωμένη ανοσολογική αντίδραση, καθυστερημένη επούλωση των τραυμάτων και αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων.

Στα διαβητικά άτομα υπάρχει προδιάθεση για προχωρημένη περιοδοντίτιδα. Η υπερπαραγωγή φλεγμονωδών παραγόντων οδηγεί σε έντονη φλεγμονή και πιο επιθετική περιοδοντίτιδα, η οποία δεν εξελίσσεται ομαλά και έχει ως χαρακτηριστικά τους περιοδοντικούς θυλάκους με μεγάλο βάθος και την εκτεταμένη οστική καταστροφή. Συχνή είναι επίσης η εμφάνιση περιοδοντικών αποστημάτων. Η ξηροστομία και τα αυξημένα επίπεδα σακχάρων στο στόμα προκαλούν και αυξημένη εναπόθεση οδοντικής πλάκας και συνεπώς επιπλέον κίνδυνο για εμφάνιση φλεγμονών.

Ο έλεγχος της κατάστασης του διαβήτη έχει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της περιοδοντίτιδας. Ασθενείς με αρρύθμιστο και παραμελημένο σακχαρώδη διαβήτη παρουσιάζουν την εικόνα που περιγράφηκε παραπάνω. Πολλές φορές η παραμελημένη ουλίτιδα επιδεινώνεται και μεταπίπτει σε περιοδοντίτιδα. Η πορεία της νόσου οδηγεί τελικά σε αυξημένη κινητικότητα δοντιών και σταδιακά στην απώλεια τους. Αντίθετα οι ασθενείς με καλά ρυθμισμένο διαβήτη παρουσιάζουν πιο ομαλή εξέλιξη στην πορεία της περιοδοντίτιδας όπως και οι μη διαβητικοί ασθενείς.

Η περιοδοντική νόσος και ο διαβήτης παρουσιάζουν αμφίδρομη σχέση. Ο διαβήτης επιδεινώνει τη περιοδοντίτιδα και η περιοδοντίτιδα μπορεί να προκαλέσει απορρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη και δυσκολίες στην αρχική ρύθμιση του. Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όχι μόνο με την ρύθμιση του σακχάρου τους, αλλά και με τη στοματική τους υγιεινή. Να επισκέπτονται τακτικά και να ενημερώνουν τους οδοντιάτρους τους ότι πάσχουν από διαβήτη και φυσικά να ακολουθούν τη δίαιτα και τη φαρμακευτική αγωγή που τους έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός τους.

Προληψη και αντιμετωπιση

Η πρόληψη είναι ίσως η καλύτερη θεραπεία όσων αφορά την περιοδοντίτιδα, καθώς, όπως αναφέρθηκε, οι βλάβες που προκαλεί είναι μη αναστρέψιμες. Στην περίπτωση της (ουλίτιδας τα πράγματα είναι σαφώς πιο απλά, αφού η αφαίρεση της πλάκας και της πέτρας και η σωστή καθοδήγηση του ασθενή ως προς τη στοματική υγιεινή είναι αρκετά για να επανέλθουν οι ιστοί στη φυσιολογική τους κατάσταση. Στην περιοδοντίτιδα η θεραπεία είναι σαφώς πιο πολύπλοκη και πιο χρονοβόρα, καθώς η νόσος είναι πιο σοβαρή. Εκτός της αφαίρεσης της πλάκας και της πέτρας γίνεται και ριζική απόξεση. Πρόκειται για μια διαδικασία όπου ειδικά εργαλεία εισέρχονται κάτω από τα ούλα και εντός των θυλάκων, με σκοπό την απομάκρυνση των εναποθέσεων και τη λείανση των ριζών έτσι ώστε να γίνει επαναπρόσφυση των ινών του περιρριζίου.

Οι ίνες αυτές έχουν υποστεί λύση λόγω της φλεγμονής. Η ριζική απόξεση χαρακτηρίζεται ως συντηρητική περιοδοντική θεραπεία. Ανάλογα με τη βαρύτητα και την έκταση της περιοδοντίτιδας (βάθος θυλάκων, οστική απώλεια) είναι πιθανό να χρειαστεί και χειρουργική αντιμετώπιση των βλαβών.Στόχος είναι η διακοπή της πορείας της νόσου και η σταθεροποίηση του αποτελέσματος. Τέλος, το πιο σημαντικό από όλα είναι η συμμόρφωση και η συνεργασία του ασθενούς, καθώς ο μόνος τρόπος να μην υπάρχουν υποτροπές είναι η επιμελής και σχολαστική στοματική υγιεινή, καθώς και ο τακτικός έλεγχος στο οδοντιατρείο, ο οποίος δεν πρέπει να παραλείπεται.

Για να μη ματωνουν τα ουλα η τα δοντια σας

Η καλη στοματικη υγιεινη το κλειδι για την προληψη

Πολλές φορές οι ασθενείς έρχονται στο οδοντιατρείο ή μας σταματάνε ακόμα και στον δρόμο λέγοντας κάτι πολύ χαρακτηριστικό: "ματώνουν τα ούλα μου" ή "ματώνουν τα δόντια μου". Οι φράσεις αυτές μας οδηγούν αμέσως σε μια σκέψη: ουλίτιδα.

Ως ουλίτιδα ορίζεται η φλεγμονή των ούλων. Πιο απλά είναι η αντίδραση του οργανισμού στη δράση των μικροβίων που ζουν μέσα στη στοματική κοιλότητα, όταν αυτά αναπτύσσονται σε τέτοιο βαθμό ώστε να προκαλούν πλέον βλάβη στον οργανισμό. Τα χαρακτηριστικά της είναι πρήξιμο, κοκκινίλα και αιμορραγία των ούλων. Το τελευταίο μάλιστα είναι αυτό που θα οδηγήσει τον ασθενή να επισκεφτεί τον οδοντίατρο του. Η ένταση της αιμορραγίας εξαρτάται από τη βαρύτητα της φλεγμονής και προκαλείται όταν μασάμε, όταν ακουμπάνε οι τροφές στα ούλα, όταν βουρτσίζουμε τα δόντια και γενικά σε κάθε επαφή σκληρού αντικειμένου ή τροφής με τα ούλα.

Ένα ακόμα φανερό σύμπτωμα της ουλίτιδας είναι το πρήξιμο των ούλων σε τέτοιο βαθμό που πολλές φορές καλύπτεται το μέρος του δοντιού που βρίσκεται μέσα στη στοματική κοιλότητα. Η ουλίτιδα οφείλεται κυρίως στην οδοντική μικροβιακή πλάκα, δηλαδή σε ένα συνονθύλευμα μικροβίων και των προϊόντων τους και στην πέτρα, όπως την αποκαλούν στην καθημερινή πράξη (πλάκα που έχει ωριμάσει και έχει απορροφήσει στοιχεία από το στοματικό περιβάλλον και έχει σκληρύνει). Η πλάκα και η πέτρα προσκολλώνται στα δόντια στο σημείο όπου αυτά έρχονται σε επαφή με τα ούλα. Η δράση των μικροβίων σε συνδυασμό με τα υπολείμματα των τροφών, τα οποία και χρησιμοποιούν ως καύσιμη ύλη, έχει ως αποτέλεσμα α) την παραγωγή προϊόντων τοξικών για την υγεία των ούλων και β) την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος με τελικό αποτέλεσμα την ουλίτιδα. Ουλίτιδα επίσης εμφανίζεται και σε περιπτώσεις όπως οι διαταραχές των ορμονών (εγκυμοσύνη, εφηβεία, λήψη αντισυλληπτικών), ή λοιμώξεις (όπως φυματίωση και AIDS) και λόγω της λήψης φαρμάκων.

Η στοματική κοιλότητα είναι ένα ανοιχτό προς το εξωτερικό περιβάλλον σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι κατοικείται από πολλούς και διαφορετικούς μεταξύ τους μικροοργανισμούς (μικρόβια), τα οποία βρίσκονται σε μία ισορροπία τόσο μεταξύ τους όσο και με το περιβάλλον που τα φιλοξενεί.Όταν η ισορροπία αυτή διαταράσσεται, το αποτέλεσμα είναι αρνητικό για το στόμα μας και εκδηλώνεται με τη μορφή μιας ασθένειας ή μιας λοίμωξης. Η ουλίτιδα είναι το αποτέλεσμα μιας διαταραχής όταν προκύψει ή υπέρμετρη αύξηση του αριθμού, αλλά και της δραστηριότητας των μικροβίων. Η αύξηση του αριθμού και της δραστηριότητας των μικροβίων συμβαίνει κυρίως από την πλημμελή άσκηση της στοματικής υγιεινής. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για έναν άνθρωπο σήμερα να παραμελήσει τη στοματική του υγιεινή και ο κυριότερος από αυτούς είναι η έλλειψη χρόνου. Η εμφάνιση της ουλίτιδας σε ένα κατά τα λοιπά υγιές άτομο οφείλεται στην υπέρμετρη ανάπτυξη των μικροβίων, λόγω της διαθεσιμότητας της καύσιμης ύλης που αναφέρθηκε παραπάνω. Η στοματική υγεία όμως εξαρτάται άμεσα από το πόσο συχνά και πόσο καλά βουρτσίζουμε τα δόντια μας. Η πρόληψη αλλά και η θεραπεία πολλών από τις παθήσεις που εμφανίζονται στο στόμα και φυσικά και της ουλίτιδας δεν είναι άλλη από το να διατηρούμε το στόμα μας καθαρό με όλα τα διαθέσιμα μέσα άσκησης στοματικής υγιεινής.

Τα μέσα αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά σε όλους μας. Οδοντόβουρτσα και οδοντόκρεμα, οδοντικό νήμα, στοματικό διάλυμα και μεσοδόντια βουρτσάκια. Ο καθένας επιλέγει αυτό που του ταιριάζει ανάλογα με τις ανάγκες του και με τη συμβουλή και τις οδηγίες του οδοντίατρου. Καλό θα ήταν να συνδυάζονται όσο περισσότερα από αυτά, καθώς έχουν συμπληρωματικό ρόλο μεταξύ τους με την οδοντόβουρτσα να παίζει τον κύριο ρόλο. Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθεί ο κάθε ένας ότι η ουλίτιδα είναι μια νοσηρή κατάσταση.Μια κατάσταση όπου βλαβεροί μικροοργανισμοί έχουν μπει σε μια διαδικασία καταστροφής των ούλων και η θεραπεία είναι η απομάκρυνση και η εξουδετέρωση των μικροβίων. Από τη μια η καλή στοματική υγιεινή και από την άλλη η παρέμβαση του εξειδικευμένου οδοντιάτρου θα οδηγήσει στην υγεία των ούλων ειδικότερα και του στόματος γενικότερα. Η επίσκεψη στον οδοντίατρο για την θεραπεία της ουλίτιδας κρίνεται απαραίτητη ακόμα και αν βελτιωθεί η στοματική υγιεινή για δύο βασικούς λόγους:

  1. Ο ασθενής δεν είναι δυνατό να αφαιρέσει μόνος του όλη την πλάκα και την πέτρα και τα υπολείμματα των τροφών, καθώς υπάρχουν σημεία δυσπρόσιτα (π.χ. ανάμεσα στα δόντια) για τους ασθενείς και καθαρίζονται μόνο με τη χρήση ειδικών εργαλείων.
  2. Είναι χρήσιμο να γίνει διάγνωση της ουλίτιδας από τον ειδικό, ο οποίος μπορεί να διακρίνει αν πρόκειται για ουλίτιδα οφειλόμενη σε τοπικούς παράγοντες (οδοντική πλάκα) ή σε γενικά αίτια (π.χ. ορμονικές διαταραχές)ή ακόμα αν τα συμπτώματα που οδήγησαν τον ασθενή στο να αναζητήσει βοήθεια δεν είναι συμπτώματα ουλίτιδας, αλλά κάποιας άλλης νόσου.

Ο οδοντίατρος κατά την επίσκεψη του ασθενούς που πάσχει από ουλίτιδα επιδιώκει να καθαρίσει τα δόντια και τα ούλα από την πλάκα, την πέτρα και τα υπολείμματα των τροφών με ειδικά εργαλεία και τεχνικές. Η διαδικασία αυτή διαρκεί περίπου 45 λεπτά είναι κατά βάση ανώδυνη και πολλές φορές δεν χρειάζεται ούτε τοπική αναισθησία. Η βαρύτητα της ουλίτιδας όμως μια η ιδιοσυγκρασία κάθε ασθενούς δεν αποκλείει το να νιώσει κάποιος πόνο μικρής όμως έντασης. Η διαδικασία αυτή πολλές φορές ολοκληρώνεται σε περισσότερες συνεδρίες ανάλογα με τη βαρύτητα της ουλίτιδας, την ποσότητα των εναποθέσεων πλάκας και πέτρας και του βαθμού συμμόρφωσης του ασθενούς στις οδηγίες. Είναι σημαντικό ο ασθενής να ενημερώνεται από την πρώτη επίσκεψη για τα μέσα στοματικής υγιεινής και πώς να τα χρησιμοποιεί σωστά και αποτελεσματικά για να συμμετέχει ενεργά στην αποκατάσταση της υγείας του.